Рӯзи байналмилалии кӯдакон яке аз қадимтарин идҳои байналмилалӣ ба ҳисоб меравад. Қарори баргузории он соли 1925 дар Конфронси умумиҷаҳонии некӯаҳволии кӯдакон дар Женева қабул карда шуд. Чаро тасмим гирифта шуд, ки ин иди кӯдакон 1 июн таҷлил карда шавад? Соли 1925, консули генералии Чин дар Сан-Франсиско як гурӯҳ ятимони чиниро ҷамъ карда, барои онҳо ҷашни Дуан-ву жи (фестивали заврақи аждаҳо) -ро ташкил кард, ки санаи он ба 1 июн рост омад. Бо тасодуфи хушбахтона, он рӯз ба вақти конфронси "кӯдакон" дар Женева рост омад.
Пас аз Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ, вақте ки масъалаҳои ҳифзи саломатӣ ва некӯаҳволии кӯдакон аз ҳарвақта бештар таъхирнопазир буданд, соли 1949 дар Париж конгресси занон баргузор гардид, ки дар он иштирокчиёни конгресс изҳорот кабул карданд, ки барои таъмини сулҳи пойдор ба хотири таъмини ягона кафолати хушбахтии кӯдакон мубориза баранд, ва худи ҳамон сол, дар сессияи Москвагии Шӯрои Федератсияи Байналмилалии Демократии Занон ҷашни имрӯза муқаррар карда шуд. Соли 1950, 1 июн аввалин Рӯзи байналмилалии кӯдакон баргузор шуд, ки пас аз он ин ид ҳар сол таҷлил карда мешавад. СММ ин ташаббусро дастгирӣ намуда, ҳифзи ҳуқуқ, ҳаёт ва саломатии кӯдаконро яке аз самтҳои афзалиятноки фаъолияти худ эълон кард.
Рӯзи байналмилалии ҳифзи кӯдакон - ин пеш аз ҳама, огоҳӣ ба калонсолон дар бораи эҳтироми ҳуқуқи кӯдакон ба ҳаёт, озодии ақида ва эътиқод, таълим, истироҳат ва фароғат, муҳофизат аз зӯроварии ҷисмонӣ ва равонӣ, муҳофизат аз истисмори меҳнати кӯдакон ҳамчун шароити зарурӣ барои ташаккули ҷомеаи башардӯстона ва одилона.
Дар соли 1959, СММ Эъломияи ҳуқуқи кӯдакро қабул кард, ки дар он мақолаҳо аз волидон, мақомоти давлатӣ, мақомоти ҳокимияти маҳаллӣ ва ҳукуматҳо ва ташкилотҳои ғайриҳукуматӣ ташвиқ карда шуданд, ки ҳуқуқҳо ва озодиҳои кӯдаконро, ки дар онҳо муқаррар карда шудаанд ва саъй кунанд риоя кардан. Эъломия танҳо хусусияти тавсиявӣ дошт ва ҳатмӣ набуд.
Кӯдакон, некӯаҳволӣ ва ҳуқуқҳои онҳо ҳамеша дар маркази таваҷҷӯҳи СММ аз лаҳзаи таъсиси он дар соли 1945 қарор доштанд. Яке аз санадҳои асосии Ассамблеяи Генералии СММ ин ташкили Хазинаи кӯдакони Созмони Милали Муттаҳид (ЮНИСЕФ) буд, ки айни замон механизми асосии кӯмаки байналмилалӣ ба кӯдакон мебошад.
Аввалин ва ҳуҷҷати асосии байналмилалии ҳуқуқие, ки дар он ҳуқуқҳои кӯдак дар сатҳи ҳуқуқи байналмилалӣ баррасӣ шудааст ин Конвенсия оид ба ҳуқуқи кӯдак буд, ки аз ҷониби Созмони Милали Муттаҳид 20 ноябри соли 1989 қабул шудааст.
Ҷумҳурии Тоҷикистон Конвенсияро 26 ноябри соли 1993 ба тасвиб расонидааст ва ба ҳар як кӯдаке, ки дар қаламрави он қарор дорад, тамоми ҳуқуқҳои дар ин Конвенсия пешбинигардидаро эътироф ва таъмин менамояд. Дар ин давра бо мақсади таъмини манфиатҳои беҳтарини кӯдакон, фароҳам овардани шароити мусоид барои рушди ҳамаҷонибаи онҳо, ҳимояи ҳуқуқ ва озодиҳои кӯдак, ки самти афзалиятноки сиёсати давлат ва бо мақсади таъмини ӯҳдадориҳои байналмилалӣ мебошад дар ҷумҳурӣ дар ин соха чорахои дахлдор андешида шудаанд.
Иқдомҳои пайвастаи Пешвои миллат ба таъмини ҳаёти осоиштаи кӯдакон, таъмин ва риояи ҳуқуқу озодиҳои онҳо, дар руҳияи меҳру муҳаббат ба Ватан ва ҳамчун насли солиму созанда тарбия ёфтани кӯдакон равона гардидаанд. Дар натиҷаи ин саъю талошҳо ҳаёти фарзандони кишвар сол аз сол беҳтару рангинтар мегардад.
Ҳуқуқҳои кӯдаконро дар ҷумҳурӣ Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон “Дар бораи ҳифзи ҳуқуқҳои кӯдак” ба танзим медарорад. Он кафолатҳои асосии ҳуқуқу манфиатҳои кӯдаконро, ки Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон пешбинӣ намудааст, муқаррар менамояд.
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бештар аз 30% аҳолиро кӯдакон ташкил медиҳанд ва онҳо мавриди ғамхории давлат қарор доранд. Тоҷикистон ҳамчун давлати демокративу ҳуқуқбунёд ва иҷтимоӣ таъмини манфиатҳои беҳтарини кӯдакону наврасон, таъмини некӯаҳволӣ ва инкишофи ҳамаҷонибаи онҳоро яке аз афзалиятҳои муҳими сиёсати давлатӣ арзёбӣ намудааст. Пешвои миллат, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар яке аз баромадҳояшон қайд намуданд: “Кӯдакон ояндаи ҷомеа мебошанд, таъмини ҳуқуқҳои онҳо ба ҳифзи саломатӣ, рушди солимию чисмонӣ ва равонии онҳо вазифаи аввалиндараҷаи ҳар як давлату ҷомеа ба ҳисоб меравад”.
Дар Ҷумҳурии Тоҷикистон системаи муайяни мақомоти давлатӣ барои таъмини ҳуқуқ ва озодиҳои кӯдак таъсис дода шудааст ва ташкилотҳои ҷамъиятӣ зиёданд.
Комиссия оид ба ҳуқуқи кӯдак, ки як мақоми доимии назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон мебошад, сиёсати давлатиро оид ба таъмини ҳуқуқ ва манфиатҳои кӯдак бо мақсади амалисозии қонунгузории кишвар ва иҷрои ӯҳдадориҳои байналмилалӣ аз ҷониби Ҷумҳурии Тоҷикистон тибқи шартномаҳои байналмилалии тасдиқшуда пеш мебарад. Сохторҳои Комиссияи миллӣ дар сатҳи маҳаллӣ низ дар ҳимояи ҳуқуқи кӯдак нақши муҳим доранд.
Дар Дастгоҳи Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон шӯъбаи ҳуқуқи кӯдак фаъолият дорад.
Фаъолияти вазоратҳои маориф ва илм, тандурустӣ ва ҳифзи иҷтимоӣ, меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолӣ, корҳои дохилӣ, адлия, прокуратура, кумитаҳои кор бо ҷавонон, варзиш ва сайёҳӣ, занон ва оила, инчунин як қатор вазорату идораҳои дигар ба таъмини ҳуқуқҳои инфиродии кӯдакон, аз қабили ҳуқуқ ба таҳсил, тандурустӣ ва шуғл, ҳуқуқи кӯдакон дар низоми адлия ва ғайра нигаронида шудаанд.
Аз ин рӯ, бо мақсади таъмини эҳтиром, риоя, ҳифз ва пешбурди ҳуқуқу озодиҳои кӯдак, бо ташаббуси Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ, Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон вазифаи Ваколатдор оид ба ҳуқуқҳои кӯдак таъсис дода шуд. Таъсиси чунин механизми махсуси ҳифзи ҳуқуқи кӯдак қадами дигаре дар такмили системаи ҳимояи ҳуқуқу озодиҳои кӯдак ва иҷрои ӯҳдадориҳои байналмилалии Ҷумҳурии Тоҷикистон буда, ба Конвенсияи СММ оид ба ҳуқуқи кӯдак мутобиқ мебошад.
Ин сохтор ба принсипи таъмини манфиатҳои беҳтарини кӯдак дар масъалаҳои эҳтиром ва ҳимояи ҳуқуқи кӯдак, барқарор кардани ҳуқуқҳои вайроншудаи кӯдакон, такмили қонунгузорӣ, баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон, ташкилотҳои ҷамъиятӣ, аз ҷумла ниҳодҳои ҳифзи ҳуқуқи инсон асос ёфтааст.
Комилан ҳар як кӯдак ба кӯдакии хушбахт ҳуқуқи қонунӣ дорад ва ин ҳуқуқ барои ҳамаи кӯдакон якхел аст. Бояд ба фарзанди худ нишон диҳед, ки чӣ қадар волидон ӯро дӯст медоранд, муҳимтар аз он гуфтан лозим аст, ки на ҳама кӯдакон хушбахтона зиндагӣ мекунанд. Ҳадафи асосии Рӯзи кӯдакон ин - ҷалби диққати ҷомеа ва мардуми оддӣ ба мушкилоти воқеии кӯдакон мебошад. Ин ғоя бевосита дар номи ид мавҷуд аст. Аз ин рӯ, фикр кардан муҳим аст, ки кӯдакон аз чӣ муҳофизат карда шаванд.
Дар кишварҳои рӯ ба тараққӣ таҷрибаи истисмори меҳнати кӯдакон ҳамчун меҳнати арзон ва ҳатто ғуломии кӯдакон ҳифз шудааст.
Ҳар як кӯдак ба кӯдакӣ, вақти бепарво ва хушбахтӣ ҳақ дорад. Ва он танҳо ба калонсолон вобаста аст, ки он чӣ гуна хоҳад буд. Баъд аз ҳама, ҳамаи кӯдакон осебпазир ва муҳофизанд. Дар рӯзи кӯдакон ман он қадар мехоҳам, ки ҳама, бидуни истисно, кӯдакон муҳаббат, эҳтиёҷ ва муҳофизатро эҳсос кунанд. Ва барои он, ки мо ҳеҷ гоҳ ба бетафовутӣ, бераҳмӣ, барвақт ба воя расидан ва ҷараёни иттилооти нолозим дучор нашавем.
Ёрдамчии Муовини Ваколатдор
оид ба ҳуқуқи инсон – Ваколатдор
оид ба ҳуқуқи кӯдак дар Ҷумҳурии Тоҷикистон Б.Абдуллоев
